B’ionann agus 1,761,420 duine an líon iomlán daoine (3 bliana d’aois agus os a chionn) a raibh Gaeilge labhartha acu i mí Aibreáin 2016. B’ionann é sin agus 39.8 faoin gcéad den daonra. Is laghdú 13,017 duine é sin ón bhfigiúr don bhliain 2011, nuair a bhí 1,774,437 nduine ann a raibh Gaeilge labhartha acu. B’airde an líon ban agus cailíní ná an líon fear agus buachaillí a chuir in iúl go raibh Gaeilge labhartha acu. Bhí 968,777 mbaineannach ann, 55% den iomlán, a raibh Gaeilge labhartha acu agus 792,643 fireannach, nó 45% (ag fágáil iad siúd nár thug freagra as an áireamh). Is patrún é sin a bhí le sonrú i ndaonáirimh roimhe.

Léirítear i Léarscáil 5.1 an céatadán de chainteoirí Gaeilge i ngach contae sa bhliain 2016. De na contaetha riaracháin ar fad, bhí an céatadán ab airde de chainteoirí Gaeilge ag Contae na Gaillimhe (daonra 3 bliana d'aois agus níos sine), agus 49 faoin gcéad den phobal ansin ag cur in iúl go raibh Gaeilge labhartha acu. Ba laghdú 2 faoin gcéad é sin ón mbliain 2011. Bhí na céatadáin ab airde ina dhiaidh sin ag an gClár (45.9%), ag Contae Chorcaí (44.9%) agus ag Maigh Eo (43.9%). Bhí na céatadáin ab ísle le fáil i gCathair Bhaile Átha Cliath (29.2%), i Lú (34.1%), i mBaile Átha Cliath Theas (34.1%) agus sa Chabhán (34.6%).

Tábla idirghníomhach:Nasc TaisceSonraí EA040

Nuair a scrúdaíodh iad de réir cineál lonnaíochta uirbí, mar a léirítear i bhFíor 5.1, léirítear sna torthaí go raibh an ráta ab airde cainteoirí Gaeilge ag Cathair na Gaillimhe agus a bruachbhailte (41.4%) agus ag Cathair Chorcaí agus a bruachbhailte (40.9%) ina diaidh. Ba do Chathair Bhaile Átha Cliath agus a bruachbhailte (32.8%) a taifeadadh an ráta ab ísle do chathair.

De na ceantair uirbeacha eile, bhí an ráta ab airde cainteoirí Gaeilge ag bailte beaga ar lú a ndaonra ná 1,500 duine. B’ionann an meánráta iontu agus 40.8 faoin gcéad. Bhí na rátaí ab airde ar fad ag ceantair thuaithe, áit a raibh Gaeilge labhartha ag 44.6 faoin gcéad den phobal.

Tábla idirghmníomhach:Nasc TaisceSonraí EA041

Den 1,761,420 duine a dheimhnigh go raibh Gaeilge labhartha acu in 2016, chuir 418,420 duine in iúl nach labhraíodh siad riamh í agus chuir 558,608 nduine eile in iúl go labhraíodh siad í laistigh den chóras oideachais amháin. I measc an ghrúpa atá fágtha, chuir 586,535 dhuine in iúl go labhraíodh siad Gaeilge níos lú ná gach seachtain. Labhraíodh 111,473 dhuine gach seachtain í agus tá díreach 73,803 dhuine a labhraíodh Gaeilge gach lá. 

Cuirtear na sonraí sin i láthair i bhFíor 5.2 i bhfoirm pirimid daonra ina léirítear an céatadán de gach aois i ngach ceann de na catagóirí minicíochta. I gcás fear idir 21 bhliain d’aois agus 33 bliana d’aois, b’ionann an líon cainteoirí laethúla Gaeilge agus níos lú ná leath faoin gcéad den daonra, mar is féidir a fheiceáil sa ghraf. Arís, ba mhó an líon ban (40,361) ná an líon fear (33,442) a bhí ann i measc iomlán na gcainteoirí laethúla Gaeilge.

 

 

Is féidir struchtúr an phobail labhartha Gaeilge a fheiceáil trí chliceáil ar cheann de na cnaipí thíos:

Iomlán na gcainteoirí Gaeilge Go laethúil lasmuigh den oideachas Go laethúil laistigh den oideachas amháin Go seachtainiúil Ní chomh minic sin Nach labhraíodh riamh í

Léirítear i bhFíor 5.3 an cóimheas gnéasanna de réir aoisghrúpa 5 bliana de chainteoirí laethúla Gaeilge sa bhliain 2016.

Suas go dtí 55 bliana d’aois, b’airde an líon ban ná an líon fear i ngach aoisghrúpa agus b’airde go mór go háirithe an líon cainteoirí baineanna Gaeilge a bhí sna tríochaidí agus sna daichidí luatha ná an líon cainteoirí fireanna Gaeilge san aoisghrúpa sin. Ní raibh ach 631 chainteoir fhireanna laethúla Gaeilge ann do gach 1,000 cainteoir baineann laethúil Gaeilge san aoisghrúpa 35-44 bliana.

Tábla idirghmníomhach:Nasc TaisceSonraí EA059

Mar a chuirtear i láthair i dTábla 5.1, bhí an dearbhlíon ab airde cainteoirí laethúla Gaeilge ag Cathair Bhaile Átha Cliath agus a bruachbhailte, áit a raibh an líon cothrom le 14,903 dhuine. Is méadú é sin ó 14,229 nduine sa bhliain 2011 agus is ionann é agus 20.2 faoin gcéad de na cainteoirí laethúla ar fad. Bhí 6,034 chainteoir laethúla ag Corcaigh, Gaillimh agus Luimneach le chéile. B’ionann é sin agus 8.2 faoin gcéad den iomlán. Gan na cathracha a áireamh, ba sa Bhun Beag-Doirí Beaga (771 duine), Leitir Ceanainn (525 dhuine) agus Sord (487 nduine) a bhí an dearbhlíon ab airde cainteoirí laethúla Gaeilge.

I measc na gcathracha, bhí an céatadán ab airde de chainteoirí laethúla Gaeilge ag Cathair na Gaillimhe agus a bruachbhailte. B’ionann é agus 3 faoin gcéad. Bhí an céatadán ab ísle ag ag cathair Phort Láirge agus a bruachbhailte, áit arbh ionann an céatadán agus 0.8 faoin gcéad. I measc na mbailte móra (10,000 duine nó níos mó), bhí an céatadán ab airde de chainteoirí laethúla ag Leitir Ceanainn (2.9%), faoi mar a bhí amhlaidh i dtorthaí 2011. 

Tábla idirghmníomhach: Nasc TaisceSonraí EA054

Léirítear i dTábla 5.2 na bailte sin ar lú a ndaonra ná 1,500 duine de réir an chéatadáin de chainteoirí laethúla Gaeilge i mí Aibreáin 2016. Seachas Béal Átha an Ghaorthaidh i gCorcaigh, tá na bailte eile go léir suite i nDún na nGall nó i nGaillimh. Tá Cill Rónáin, ceann amháin de na trí bhaile i nGaillimh ar an liosta, suite ar oileán Inis Mór, amach ó chósta na Gaillimhe. 

Leibhéal ard oideachais

An Ghaeltacht

Limistéir Pleanála Teanga (LPT)

Faoi bhun Acht na Gaeltachta 2012, rinneadh ceantair Ghaeltachta a athshainiú ina 26 Limistéar Pleanála Teanga. Astu seo, taifeadadh an sciar ba mhó cainteoirí laethúla Gaeilge i dToraigh sa bhliain 2016, is é sin 74.6 faoin gcéad. Thíos faoi seo, tá tábla ina léirítear úsáid laethúil na Gaeilge i measc an daonra 3 bliana d’aois agus níos sine i ngach LPT mar a bhí ar oíche an daonáirimh sna blianta 2016 agus 2011.

Cainteoirí laethúla Gaeilge de réir toghroinne, 2016

 View Map