Bunfhoinse eolais do gach duine inár dtír é an daonáireamh. Soláthraíonn sé eolas maidir le cé muid féin, céard a dhéanann muid agus cén chaoi a maireann muid go laethúil. Mar sin bíonn an t-eolas ar fáil a theastaíonn uainn le cinneadh a dhéanamh agus pleanáil don todhchaí. Baineann daoine ar fud na tíre úsáid as an daonáireamh ina measc an rialtas, údaráis áitiúla, gnónna, pobail áitiúla agus daltaí a úsáideann an t-eolas ar réimse leathan cúiseanna.
Cén suim atá ag daltaí sa daonáireamh? Baineann an t-eolas a fhaigheann muid ón daonáireamh lenár saol laethúil. Cuireann sé ar fáil dúinn:
Déanann sé cur síos ar an tsochaí ina maireann muid agus tugann sé cúnamh dúinn tuiscint níos fearr a bheith againn ar an tsochaí sin, chomh fada agus a bhaineann sé lenár n-aois, ár mbunús, ár ngníomhaíochtaí nó aon bhunthréithe eile a bhfuil sonraí bailithe fúthu mar chuid den daonáireamh.
Is cuid bhunúsach dár n-oideachas é foghlaim faoin daonáireamh agus conas úsáid éifeachtach a bhaint as sonraí daonáirimh agus staitistiúla eile. Tugann sé cúnamh dúinn ár sochaí a thuiscint chomh maith lenár ról mar shaoránaigh fhreagracha ag glacadh páirte sa tsochaí sin.
B’fhéidir nach dtuigeann tú é, ach mar dhalta, baineann an daonáireamh le roinnt gnéithe éagsúla de na cúrsaí léinn sa bhunscoil agus sa mheánscoil.
Cuidíonn sé linn le roinnt scileanna an-tábhachta a fhoghlaim. Mar shampla foghlaim le sonraí a bhailiú, le hanailís agus tuairiscí a dhéanamh orthu ar bhealach bríoch. Cuidíonn sé sin linn ní hamháin le mata, le scileanna láithritheacha agus tuairisciúla ach le tuiscint a fháil ar na sonraí atá curtha ar fáil dúinn. Tugann sé dúinn na scileanna le ceisteanna a chur leis na firicí a fháil le tacaíocht a thabhairt don tuiscint atá againn ar a bhfuil ag tarlú sa domhan timpeall orainn ar bhealach bríoch. Mar dhaltaí bainfidh sibh úsáid as na scileanna sin ar go leor bealaí in bhur gcuid staidéir amach anseo bíodh agus go mbaineann sin le mata, gnó, eacnamaíocht, stair, tíreolas nó le tionscnaimh eolaíochta a chur i gcrích.
Tá eolas daonáirimh ar fáil d’Éirinn ina hiomlán nó de réir ceantair, dár gcathracha, de réir contae, toghranna agus don chéad uair sa bhliain 2016 de réir ceantair bhig.
Tugann sé seo deis dúinn breathnú ar na torthaí agus comparáid a dhéanamh idir cheantair éagsúla geografacha bíodh agus gur comparáid atá á dhéanamh againn d’Éirinn ina hiomlán lenár gceantar áitiúil féin nó ár gceantar áitiúil féin le ceantair taobh linn. Tugann sé cúnamh dúinn freisin an t-am atá caite a thuiscint. Tá go leor tóir ar na sean tuairisceáin daonáirimh ó 1901 agus 1911 ar shuíomh idirlín na Cartlainne Náisiúnta i measc na nÉireannach ar fud an domhain a bhfuil suim acu foghlaim faoina sinsearaigh agus faoin mbealach ar mhair muid mar náisiún ag tús an chéid seo caite. Tá deiseanna síoraí curtha ar fáil ag na tuairisceáin seo dúinn le staidéar agus anailís a dhéanamh ar an am atá caite, le breathnú ar fhorbairt ár sochaí ag leibhéal náisiúnta agus áitiúil thar am, le breathnú ar threochtaí agus le meas a bheith againn ar an am atá thart. Smaoinigh, beidh na foirmeacha daonáirimh a chomhlánann muid sa bhliain 2016, cé nach mbeidh fáil orthu go dtí an bhliain 2117 faoin riail rúndachta 100 bliain, in ann muid a thaispeáint mar atáimid sa bhliain 2016 agus in ann deis a thabhairt dár sliochtaigh aithne níos fearr a chur orainn agus feiceáil cén t-athrú a thagann ar rudaí san aonú aois is fiche.
Is foinse thábhachtach freisin é an daonáireamh ár ndóigh de shonraí soch-eacnamaíocha agus soláthraíonn sé an bunús don anailís ar chuid mhaith sonraí staitistiúla soch-eacnamaíocha eile a fheiceann muid agus a úsáideann muid inár saol laethúil. Beidh na scileanna a fhoghlaimíonn daltaí ó staidéar agus anailís a dhéanamh ar an daonáireamh ábhartha ina staidéar ar chúrsaí eacnamaíocha agus gnó chomh maith le heolas úsáideach a sholáthar dá dtaighde ar roinnt gnéithe de na hábhair staidéir sin agus in aon chinneadh a dhéanann siad dá ngairm bheatha amach anseo.
Tá sonraí an daonáirimh ar fáil do gach duine le n-úsáid. Beidh torthaí Dhaonáirimh 2016 foilsithe ar líne ar shuíomh idirlín na POS ag http://www.cso.ie/gaeilge/census/, áit a mbeidh fáil freisin agat ar shonraí idirghníomhacha ó na daonáirimh a tógadh sna blianta 2011, 2006 agus 2002. Is féidir na sonraí seo ar fad a chuardach agus níl aon táille le n-íoc chun úsáid a bhaint astu.
Múinteoirí bunscoile a rinne an tsraith cheachtanna atá ábhar-bunaithe a dhearadh do ranganna a haon go sé le cúnamh a thabhairt do pháistí tuiscint céard é an daonáireamh agus le foghlaim cén fáth agus cén chaoi a dtógtar daonáireamh. Tá forbairt déanta ar gach ceacht go sonrach le prionsabail Churaclam na Bunscoile curtha san áireamh. Múinteoirí atá ag feidhmiú faoi láthair sa seomra ranga agus iad siúd atá ag plé le forbairt an churaclaim a dhearaigh an acmhainn cheachta agus tá na ceachtanna curtha i bhfeidhm ar bhonn píolótach sa seomra ranga. Ba mhaith leis an bPríomh-Oifig Staidrimh buíochas ar leith a ghabháil le Carmel Burns as an acmhainn seo a fhorbairt agus a chur le chéile. Sna Pacáistí Ceachtanna Daonáirimh tá:
Déan an achmainn agus ábhar don rang/grúpa a theastaíonn uait a íoslódáil thíos: Acmhainn Cheachta do Ranganna a hAon agus a Dó:
Acmhainn Cheachta do Ranganna a Trí agus a Ceathair:
Acmhainn Cheachta do Ranganna a Cúig agus a Sé:
Tá acmhainn curtha le chéile le n-úsáid sna hábhair seo a leanas ag an dara leibhéal:
San áireamh le seo, tá sraith de hacmhainní Staire atá forbartha ag muinteoirí meanscoile agus atá dírithe ar mhuinteoirí agus mic léinn Staire ag leibhéal sóiséarach agus sinsearach. Úsáidtear sean taiféid daonáirimh agus an t-eolas atá iontu. Cruthaíodh na hacmhainní seo ionas go mbeidh mic léinn ag na leibhéil seo a leanas in ann iad a úsáid: An tSraith Shóisearach: Úsáid a bhaint as daonáireamh 1901 agus 1911. Tá an acmhainn seo dírithe ar ghrúpaí ó bhliain a haon agus bliain a trí. Is féidir le mic léinn tairbhe a bhaint as úsáid ábháir daonáirimh ar dhá bhealaí. Sa chéad bhliain, baintear úsáid as saothar an staraí, agus ba chóir go mbeidh sé easca ar mhic léinn úsáid a bhaint as. Sa tríú bhliain, is féidir an ábhair daonáirimh a úsáid chun athrú stíleanna bheath in Éirinn ó 1900 a léiriú. Moltar an t-aonad ar mhuintir Brogan sa bhliain 1911 nó an t-aonad ar Grace Gifford a úsáid sa chéad bhliain nó sa tríú bliain, agus leas á bhaint as ábhar dhaonáireamh 1911. Is féidir le daltaí Idirbhliana tabhairt faoi scrúdú níos mine ar ábhair dhaonáirimh sula dtabharfaidh siad faoi thionscadal pearsanta atá bunaithe go páirteach nó go hiomlán ar dhaonáireamh 1901 nó ar dhaonáireamh 1911. Is oiriúnach dá úsáid iomlán nó pháirteach sa seomra ranga Idirbhliana atá an rannán iomlán ar Fianaise agus Fiosrú: Daonáireamh 1901 agus Daonáireamh 1911 a úsáid sa seomra ranga Staire, ina bhfuil ábhar ó mhuintir John O’Connell sna blianta 1901 agus 1911, ábhar ón gceathrar eile ón mbliain 1911 agus aonad ar mhuintir Brogan. An Ardteist: Tá deis ag mic léinn úsáid a bhaint as ábháir daonáirimh ó 1901 agus 1911 don tuarascáil ar staideár taighde. Is féidir le mic léinn a dtuarascáil staidéir a bhúnú ar ábhair 1901 agus 1911.
Scríobhadh an modúl seo le cur ar chumas daltaí agus múinteoirí den Oideachas Saoránach, Sóisialta agus Polaitiúil (OSSP) breathnú ar úsáid an Daonáirimh go ginearálta agus le haird a dhíriú ar Dhaonáireamh 2016, go háirid, i scoileanna. Díríonn sé ar choincheap na forbartha agus cén chaoi a gcuireann eolas daonáirimh ar chumas na n-údarás áitiúil agus an rialtais láir forbairtí don todhchaí a phleanáil. Tá Tionscnamh Gnímh san áireamh freisin – is féidir le daltaí a nDaonáireamh féin a chur i gcrích sa Rang/Bliain agus na torthaí a chur ar fáil. Tá sé mar aidhm ag an acmhainn:
Rinneadh forbairt ar an ábhar seo ionas go gcuirfí ar chumas na mac léinn agus múinteoirí tíreolaíochta iniúchadh a dhéanamh ar an Daonáireamh i gcomhthéacs an Churaclam Tíreolaíochta. Tá na ceachtanna roinnte suas le haghaidh na mblianta eagsúla- an chéad bhliain, an dara bliain, an idirbhliain agus an séu bliain. Tugann Ábhar foghlama na céad bliana réamheolas do mhic léinn mar gheall ar an bPríomh-Oifig Staidrimh agus an daonáireamh agus tugann sé seo deis dóibh dul i mbun tionscadail contae. Beidh dhá thionscadal samplacha le fáil- ar Chontae na Mí agus ar Dhún na nGall. Tugann Ábhar foghlama don dara bhliain deis do mhic léinn SAPMAP (uirlis mapála) a úsáid chun sonraí tíreolaíochta an Daonáirimh a lorg. Tá sé ar fáil ar shuíomh idirlín an Phríomh-Oifig Staidrimh ar leathanach Foilseacháin an Daonáirimh. Bainfear úsáid as na sonraí seo le anailís, comparáid agus codarsnacht a dhéanamh agus chun tuairisc a thabhairt ar thréithe daonra. Forbraíonn Cúrsa na hIdirbhliana na scileanna a bhaineann le úsáid SAPMAP chun sonraí áitiúla an Daonáirimh a lorg ina gceantar geografach féin. Tugann Ábhar foghlama don chúrsa deireanach deis dóibh dul i mbun tionscadail a scrúdaíonn treochtaí daonra i gceantar áirithe. Bainfear úsáid as an eolas seo chun tuar a dhéanamh agus le pleananna a dhéanamh don todhchaí.
An chad bhliain (as Béarla)
Daonáireamh 2016- Daonáireamh sa scoil- Cúrsa don chéad bliain
Próifíl Cheantar ar Dhún nan Gall
Tionscadail Contae ar Dhún nan Gall
Próifíl Cheantar- Chontae na Mí
Tionscadail Contae- Chontae na Mí
An Dara Bliain (as Béarla)
Daonáireamh 2016- Daonáireamh sa scoil- Cúrsa don dara bliain
An Idirbhliain (as Béarla)
Daonáireamh 2016- Daonáireamh sa scoil- Cúrsa don idirbhliain
An Sou Bliain (as Béarla)
Daonáireamh 2016- Daonáireamh sa scoil- Cúrsa don séu bliain
Daonáireamh 2016- Daonáireamh sa scoil- Fiosrúchán Geografach